เมล็ดพันธุ์ผักทุกชนิดที่เรานำมาเพาะต้องอาศัยปัจจัยในการทำให้เมล็ดผักงอกเป็นต้นอ่อน คือ น้ำ, อุณหภูมิ, ออกซิเจน และสำหรับพืชบางชนิดอาจต้องใช้แสงช่วยในการกระตุ้น
การงอกด้วย ตัวอย่างในประเทศญี่ปุ่นได้มีการใช้แสงสีแดงช่วยกระตุ้นการงอกของเมล็ดผัก และใช้แสงสีน้ำเงินช่วยในการเจริญเติบโตของต้นพืชด้วย
โดยทั่วไปอุณหภูมิที่เหมาะสมและดีที่สุดในการเพาะเมล็ดผัก จะอยู่ในช่วง 18 - 20 องศาเซลเซียส ปัญหาที่สำคัญในการเพาะเมล็ดผัก คืออากาศของเมืองไทยค่อนข้างร้อน
ซึ่งมีผลทำให้การงอกของเมล็ดเป็นไปได้ช้า และมีเปอร์เซ็นต์งอกต่ำ เนื่องจากขณะที่เมล็ดผักได้รับความชื้นจากน้ำ เมล็ดผักจะเริ่มมีการเปลี่ยนแปลงทางเคมีในตัวเมล็ด
ในกระบวนการงอกนั้นเมล็ดผักต้องการอ๊อกซิเจนช่วยในกระบวนการนี้ หากอุณหภูมิสูงจะทำให้อ๊อกซิเจนต่ำ บวกกับถ้าวัสดุปลูกแฉะมากเกินไป ทำให้เมล็ดผักมีโอกาสเสี่ยง
กับการขาดอ๊อกซิเจน และเชื้อราเข้าทำลายได้ง่าย ดังนั้นการเพาะเมล็ดผักอย่าให้วัสดุที่ปลูกเปียกชื้นมากเกินไป วิธีที่จะช่วยให้เพาะผักให้มีอัตราการงอกสูงขึ้นได้นั้น
แนะนำให้เพาะเมล็ดผักในช่วงเย็นหรือช่วงกลางคืน เนื่องจากช่วงเวลาดังกล่าวสภาพอากาศมีอุณหภูมิต่ำซึ่งเป็นผลดีต่อการงอกของเมล็ดผัก
เมล็ดผักไทย - จีน หลายชนิดจะมีเทคนิคการเพาะที่แตกต่างกัน เช่น ผักบุ้ง, ผักชี ฯลฯ ซึ่งเป็นผักที่มีเปลือกหุ้มเมล็ดค่อนข้างแข็ง ดังนั้นก่อนเพาะเมล็ดผักควรนำเมล็ดผักไปแช่
ในน้ำอุ่นก่อนประมาณ 1 คืน อุณหภูมิที่เหมาะสมในการเพาะเมล็ดผักไทย จะอยู่ในช่วง 25 - 30 องศาเซลเซียส
เมล็ดผักจำพวกแตง ได้แก่ แตงกวา, ฟักทอง, แตงโม, เมล่อน, แคนตาลูป เป็นพืชที่ชอบอากาศอบอุ่น - ร้อน
การเพาะเมล็ดผักในช่วงที่อากาศเย็นจะทำให้การงอกช้าออกไป โดยปกติพืชตระกูลแตงจะใช้ระยะเวลาในการงอกประมาณ 2 - 7 วัน
ก่อนนำไปเพาะควรแช่ในน้ำอุ่นก่อน 3 - 4 ชั่วโมง หรือประมาณ 1 คืน แล้วนำไปห่อด้วยผ้าหรือกระดาษชุบน้ำบิดหมาดๆ ห่อเมล็ดผักไว้ แล้วนำผ้าที่ห่อเมล็ดผักนั้นไป
ใส่ถุงพลาสติกหรือกล่องถนอมอาหารอีกชั้นเพื่อบ่มเมล็ดให้อุ่นขึ้น ประมาณ 2 - 7 วันเมล็ดผักจะเริ่มงอก ก็นำไปเพาะใส่วัสดุปลูกได้เลยครับ
สำหรับอุณหภูมิที่เหมาะสมในการเพาะเมล็ดพืชผักจำพวกแตง จะอยู่ในช่วง 30 - 35 องศาเซลเซียส
ตารางความสัมพันธ์ของอุณหภูมิที่มีผลต่อการงอกของเมล็ดผัก
ตัวเลขนอกวงเล็บคือ % ในการงอกของเมล็ดผัก, ตัวเลขในวงเล็บคือ จำนวนวันที่ใช้ในการงอก
สรุป จากตางรางด้านบนจะเห็นได้ว่าอุณหภูมิมีผลเป็นอย่างมากต่อระยะเวลาและเปอร์เซ็นต์ในการงอกของเมล็ดผักแต่ละชนิด ตัวเลขสีแดงคือค่าเปอร์เซ็นต์การงอกของเมล็ดผักที่ดีที่สุดในอุณหภูมินั้นๆ
เช่น
- เมล็ดสลัด อุณหภูมิที่เหมาะที่สุดคือ 20 - 25 องศาเซลเซียส โดยจะมีเปอร์เซ็นสูงสุดและใช้เวลาน้อยที่สุด
- เมล็ดปวยเล้ง อุณหภูมิที่เหมาะที่สุดคือ 5 องศาเซลเซียส โดยจะมีเปอร์เซ็นสูงสุด แต่ใช้เวลาไม่สั้นที่สุด
การปลูกพืชผักทุกชนิด ผู้ปลูกควรมีการจดบันทึกวันที่เริ่มมีการเพาะเมล็ดไว้ทุกครั้ง เพื่อใช้กำหนดขั้นตอนการดูแลผักในแต่ละวันเพื่อใช้เป็นฐานข้อมูลเป็นการวางแผนการปลูกในรอบต่อๆไป และช่วยให้เราทราบถึงอายุผักที่ปลูกได้อย่างถูกต้องอีกด้วย
